Misselijkheid en Braken

Versie:

2.1

Publicatiedatum:

07-07-2017

Oorzaak

Misselijkheid en braken door chemotherapie wordt o.a. veroorzaakt doordat een speciaal deel in de hersenen geprikkeld worden wat vervolgens leidt tot misselijkheid en braken. Het optreden van misselijkheid en braken verschilt per persoon. Het al dan niet optreden heeft o.a. te maken met de soort, de dosis en de combinatie van de verschillende middelen die worden gegeven. Daarnaast spelen ook individuele factoren een rol zoals, geslacht, leeftijd en eerdere (negatieve) ervaring met misselijkheid/braken zoals wagenziekte, zeeziekte of misselijkheid bij de zwangerschap.

Tijdens de chemotherapie

U kunt last krijgen van misselijkheid en/of braken vanaf het moment dat de chemotherapie wordt gestart. Dit wordt acute misselijkheid en braken genoemd. Het begint meestal binnen vier uur na de start van de chemotherapie en is het hevigst tussen de vier en tien uur na toediening. Dit kan tot 24 uur na toediening duren.

Na de chemotherapie

U kunt na het einde van de chemotherapie nog een tijd last blijven houden van

misselijkheid en/of braken. Soms duurt dit tot een week na het einde van de chemotherapie. Dit wordt vertraagde misselijkheid en braken genoemd.

Voor de chemotherapie

Het kan gebeuren dat u al misselijk bent of braakt voordat u de chemotherapie

krijgt. Dit wordt anticipatoire misselijkheid en braken genoemd. Het kan te maken hebben met spanningen voor de behandeling of angst om misselijk te worden of te braken. Het is belangrijk dit met uw arts of verpleegkundige te bespreken. Eventueel kan hiervoor (rustgevende) medicatie worden voorgeschreven.

Medicijnen tegen misselijkheid en braken (anti-emetica)

Er zijn verschillende medicijnen die misselijkheid en braken tijdens chemotherapie kunnen tegengaan. Deze medicijnen worden anti-emetica genoemd (anti = tegen, emesis = braken). Afhankelijk van de soort chemotherapie, bestaan er verschillende schema’s van anti-emetica. Deze staan hieronder beschreven. Uw arts schrijft de bijbehorende recepten. Het is van belang dat u deze medicijnen altijd in huis heeft en volgens voorschrift gebruikt.

Schema 1: aprepitant, dexamethason, granisetron en (metoclopramide)

Schema 2: granisetron, dexamethason en metoclopramide

Schema 3: dexamethason

Schema 4: metoclopramide

*Schema 1*
	*Dag 1*	*Dag 2*	*Dag 3*	*Dag 4*
aprepitant	125 mg per tablet (1 uur voor* chemotherapie)*	80 mg	80 mg
granisetron	2 x daags 1 mg per tablet (30 – 60 minuten voor* en 8 uur na de chemotherapie of 1 mg via infuus*
dexamethason	12 mg per tablet of via infuus	8 mg	8 mg	8 mg
metoclopramide		10 mg per tablet of zetpil voor de maaltijden en voor de nacht.

Indien misselijkheid/braken blijft aanhouden ondanks aprepitant, granisetron en dexamethason kan worden gestart met metoclopramide. Metoclopramide kan worden ingenomen totdat de klachten over zijn.
Bij gebruik van aprepitant is de anticonceptiepil is niet meer betrouwbaar, daarom wordt geadviseerd tot twee maanden na de laatste inname van aprepitant aanvullende maatregelen te nemen.

Als u aprepitant gebruikt samen met bloedverdunnende middelen (namelijk acenocoumarol of fenprocoumon) bestaat een grotere kans op bloedingen.

*Schema 2*
	*Dag 1*	*Dag 2*	*Dag 3*	*Dag 4*
granisetron	2 x daags 1 mg per tablet (30 – 60 minuten voor* en 8 uur na de chemotherapie of 1 mg via infuus*
dexamethason	8 mg per tablet of via infuus	8 mg	8 mg	8 mg
metoclopramide		10 mg per tablet of zetpil voor de maaltijden en voor de nacht.

metoclopramide kan worden ingenomen totdat de klachten over zijn.

*Schema 3*
	*Dag 1*	*Dag 2*	*Dag 3*	*Dag 4*
dexamethason	8 mg per tablet (30 – 60 minuten voor* de chemotherapie) of via infuus*

*Schema 4*
metoclopramide	10 mg per tablet of zetpil voor* de maaltijden en voor de nacht.*

metoclopramide kan worden ingenomen totdat de klachten over zijn.

Bijwerkingen

De medicijnen tegen de misselijkheid en het braken kunnen bijwerkingen hebben. Hieronder staan de meest voorkomende bijwerkingen vermeld. Voor een volledig overzicht kunt u de bijsluiter raadplegen.

Medicijn	Mogelijke bijwerking	Advies/uitleg
aprepitant	hik, vermoeidheid, obstipatie/verstopping van de darm, hoofdpijn, verminderde eetlust.	Bij het optreden van hoofdpijn kan paracetamol gebruikt worden. 1-2 tabletten van 500 mg, tot maximaal 4 maal 2 tabletten
granisetron	obstipatie/verstopping van de darm, hoofdpijn.	Drink en beweeg voldoende. Gebruik 1-2 maal per dag 15 ml lactulose of een zakje movicolon. Begin hiermee wanneer uw normale ontlastingspatroon verandert of wanneer u bij eerder kuren last heeft gehad van obstipatie. Verminder of stop het gebruik wanneer de ontlasting te dun wordt. Bij het optreden van hoofdpijn kan paracetamol gebruikt worden. 1-2 tabletten van 500 mg, tot maximaal 4 maal 2 tabletten
dexamethason	opgejaagd gevoel, zuurbranden, verhoogde glucosewaarden, hyperactiviteit, onrustige benen, slapeloosheid.	Als deze bijwerkingen optreden, is het belangrijk dit te melden aan uw arts of verpleegkundige.
metoclopramide	slaperigheid, stijf gevoel in de kaak, de tong of de nekspieren, kan reactievermogen beïnvloeden.	Als deze bijwerkingen optreden, is het belangrijk dit te melden aan uw arts of verpleegkundige.

Als u tekenen van uitdroging vertoont: weinig plassen, donkere urine, droge mond, droge huid.

Tips voor eten en drinken

Wanneer u weinig drinkt kunt u meer last krijgen van een ziek en misselijk gevoel. Het is daarom heel belangrijk dat u voldoende drinkt: tenminste 2 liter per dag, dit zijn ongeveer 16 kopjes of 14 bekers.

Probeer niet alleen water te drinken, maar wissel dit af met bijvoorbeeld bouillon, limonade, melkproducten, vruchtensap of groentesap. Hiermee kunt u eventuele tekorten aan voedingszouten (mineralen) weer aanvullen. Wanneer u veel vocht krijgt toegediend, via het infuus tijdens een opname, hoeft u niet veel te drinken zolang u een infuus heeft.
Bij misselijkheid in combinatie met een vol en opgeblazen gevoel kan het drinken van koolzuurhoudende dranken (met name cola) helpen.

Voorkom een lege maag: eet voor u honger krijgt.
Gebruik regelmatig een kleine maaltijd.
Drink bij voorkeur niet bij het eten, maar tussen de maaltijden door.
Vermijd geurtjes die misselijkheid verergeren.
Vermijd voedsel dat vet, sterk gekruid of gefrituurd is en voedsel dat zwaar op de maag ligt.
Forceer het eten niet.

Aanhoudende misselijkheid en/of braken tijdens de chemotherapie

In enkele gevallen zijn misselijkheid en/of braken tijdens de chemotherapie niet

acceptabel ondanks de voorgeschreven medicatie. Het is belangrijk dit aan te geven bij uw arts of verpleegkundige. Er worden dan andere medicijnen toegevoegd die de misselijkheid en het braken kunnen verminderen.

Het is raadzaam bij de volgende klachten contact op te nemen met het ziekenhuis:

Ernstige en aanhoudende misselijkheid en/of braken gedurende 24 uur of langer.

Als u niet voldoende kunt drinken, dat is minder dan 1½ liter per dag (dat zijn 12 kopjes of 10 bekers).

Inhoud